Imvelaphi kapelepele ingalandelelwa emuva ezindaweni ezishisayo zaseCentral neLatin America, amazwe adabuka kuyo okuyiMexico, Peru, nezinye izindawo ezahlukahlukene. Lesi sinongo sinomlando ocebile njengesilimo sasendulo esasitshalwa, futhi uhambo lwaso emhlabeni wonke lwaqala lapho upelepele we-chili wethulwa eYurophu esuka eNew World ngo-1492, kamuva wafinyelela eJapane phakathi kuka-1583 no-1598, futhi ekugcineni waya emazweni aseNingizimu-mpumalanga ye-Asia. ekhulwini le-17. Namuhla, upelepele utshalwa kabanzi emhlabeni wonke, kuhlanganise naseShayina, ubonisa izinhlobonhlobo zezinhlobo nezinhlobonhlobo.
E-China, ukwethulwa kukapelepele we-chili kwenzeka maphakathi ne-Ming Dynasty. Amarekhodi omlando, atholakala ikakhulukazi ku-Tang Xianzu ethi "The Peony Pavilion," abhekisela kuwo ngokuthi "izimbali zikapelepele" ngaleso sikhathi. Ucwaningo lukhombisa ukuthi upelepele wangena eShayina ngemizila emibili emikhulu: okokuqala, udlula ogwini oluseNingizimu-mpumalanga ye-Asia uya ezindaweni ezinjengeGuangdong, Guangxi, Yunnan, futhi okwesibili, unqamule entshonalanga, ufinyelela ezindaweni ezifana neGansu neShaanxi. Naphezu komlando wayo omfushane wokutshala, iChina isihamba phambili emhlabeni ngokukhiqiza upelepele, idlula iNdiya, i-Indonesia neThailand. Ngokuphawulekayo, upelepele ovela ku-Handan, Xi'an, kanye ne-Chengdu baziwa emhlabeni wonke, "ngopelepele we-Xi'an," owaziwa nangokuthi upelepele we-Qin, ozuza udumo ngesimo sakhe esincanyana, ngisho nemibimbi, umbala obomvu okhanyayo, kanye ne-flavour ebabayo.
Ukusatshalaliswa kwezinhlobo zikapelepele eShayina kukhombisa izintandokazi zesifunda. Izifunda eziseningizimu zibonisa ukuhlobana okuqinile kwezinhlobo ezibabayo njengopelepele be-Chaotian, upelepele olayini, upelepele we-xiaomi, nopelepele wezimpondo zewundlu. Lawa kapelepele anikeza amaphrofayili e-flavour ahlukahlukene, kusukela ku-spiciness nobumnandi kuya ekuhlanganiseni okumnandi nokubabayo. Ezinye izindawo zithanda izinhlobo ezithambile, ezifana nopelepele we-Shanghai bell, upelepele we-Qiemen bell, kanye nopelepele omkhulu we-Tianjin, obonakala ngosayizi nokushuba, okushiya ukunambitheka okumnandi, okubabayo-okumnandi ngaphandle kokushisa okukhulu.
Upelepele eShayina unemisebenzi eminingi, usetshenziswa ekuthoseni, ezitsheni eziphekiwe, ekusetshenzisweni okuluhlaza nasekukhotheni. Ukwengeza, acutshungulwa abe ama-condiments adumile njenge-chili sauce, amafutha e-chili, kanye nempushana ye-chili, okunomthelela ekuhlukeni kwezwe lokupheka.